【TBQ GIẢI ĐÁP】Vì sao bản thường và bản đặc biệt cần được cấp phép riêng?

THẮC MẮC

Vì sao bản thường và bản đặc biệt cần được cấp phép riêng? Độc giả có chịu thiệt thòi gì khi mua phải ấn phẩm khác nhau có chung một giấy phép xuất bản?

GIẢI ĐÁP

Mới đây một bài viết trên Vietnet24h đã chỉ ra những vi phạm của một công ty sách khi sử dụng chung 1 giấy đăng ký, 1 phép xuất bản cho 2 phiên bản khác nhau. Trong đó, có một vấn đề đang được cộng đồng m-a-l, đặc biệt là những người mua và sưu tầm những bản đặc biệt quan tâm đó là “sách thường và sách đặc biệt dùng chung giấy phép là vi phạm Luật xuất bản”.

Số xác nhận đăng ký xuất bản giống như thẻ căn cước của một cuốn sách

Theo quy định trong Luật Xuất bản, từng xuất bản phẩm sẽ có quyết định xuất bản riêng, thể hiện qua số xác nhận đăng ký xuất bản được in vào trang cuối cùng của quyển sách.

Phần thông tin quan trọng trong một cuốn sách mà độc giả thường “ít xem”

Các nhà xuất bản chỉ cấp phép cho những ấn phẩm đã thông qua quá trình kiểm duyệt nội dung, hình ảnh,… Và sau khi phát hành ra thị trường, đơn vị xin cấp phép có nhiệm vụ nộp lưu chiểu cho tác phẩm đó. Do đó, nếu sử dụng chung 1 giấy đăng ký, 1 phép xuất bản cho các phiên bản khác nhau của cùng một cuốn sách / truyện thì chắc chắn chỉ có duy nhất 1 phiên bản được thông qua kiểm duyệt mà thôi (trong vài trường hợp, nhà xuất bản đã cấp phép đôi khi còn không biết đến sự tồn tại của ấn phẩm vị phạm kia).

Những phiên bản còn lại (sử dụng chung giấy phép) đều bị xem là ấn phẩm vi phạm Luật xuất bản, không được phép lưu hành trên thị trường và đơn vị phát hành phải chịu trách nhiệm pháp lý (bao gồm việc thu hồi, xử phạt hành chính,…) tùy mức độ vi phạm của ấn phẩm.

Dùng giấy phép khác nhau cho mỗi phiên bản là việc nhiều đơn vị vẫn làm

[Thanh Gươm Diệt Quỷ] là bộ truyện thường xuyên được NXB Kim Đồng đăng ký 2 giấy phép vì có nhiều tập đặc biệt

Có thể nhiều bạn sẽ thắc mắc vì sao các nhà xuất bản cần phải kiểm duyệt nhiều phiên bản dù truyện giống nhau, chỉ thay mỗi bìa, thêm quà,… như cách làm của một số đơn vị xuất bản hiện tại. Thế nhưng, việc có thêm bìa không giống bản kiểm duyệt với nhà xuất bản Việt cho bản đặc biệt/ bản giới hạn là việc làm tự ý từ các đơn vị liên kết xuất bản.

Với những đơn vị xuất bản truyện tranh lâu năm như NXB Kim Đồng và NXB Trẻ, tất cả các phiên bản của tác phẩm đều có giấy phép khác nhau. Đặc biệt qua mỗi năm, các đơn vị này còn đăng ký giấy phép mới cho những ấn phẩm được in nối liên tục của họ.

[Black Jack] được NXB Trẻ đăng ký 2 phiên bản khác nhau

Khi nào thì một phiên bản cần được đăng kí lại?

Những thông tin cơ bản trên một giấy đăng kí gồm có:

Thông tin trên bìa: Tên tác giả, tên dịch giả, logo đơn vị xuất bản, logo nhà xuất bản cấp phép,…
Kèm theo đó là bản in mẫu ấn phẩm sẽ xuất bản để nhà xuất bản có thể kiểm tra hình ảnh và nội dung bên trong.

Nói cho dễ hiểu thì mỗi phiên bản đều sẽ phải có 1 số đăng kí riêng. Và để được coi là 1 phiên bản riêng, thì dấu hiệu nhận biết nằm ở “thành phần của 1 quyển sách” (không bao gồm các phụ kiện). Nếu có thay đổi nào so với bản đăng kí trên thì nhà xuất bản đều sẽ yêu cầu đăng ký lại. Ví dụ như thay tên dịch giả trên bìa hay thậm chí chỉ cần thêm dòng chữ “limited edition” trên bìa thì cũng cần một giấy đăng kí mới. Do đó, những phiên bản có bìa khác nhau sẽ được cấp giấy phép xuất bản khác nhau!

Ngoài ra, một trường hợp nữa mà truyện cần được đăng kí xuất bản mới là khi hết hạn đăng kí trong một năm.

Vì sao bản thường và bản đặc biệt cần được cấp phép riêng?

Bản thường và bản đặc biệt cần được cấp phép riêng để đảm bảo rằng tất cả các phiên bản đều đã được một nhà xuất bản thông qua và cho phép phát hành trên thị trường. Bởi những thay đổi một trong những thành phần của quyển sách sẽ làm ảnh hưởng ít nhiều đến giá trị sách. Do đó, việc dùng chung giấy phép vô hình chung sẽ khiến độc giả bị đánh tráo khái niệm giữa các phiên bản. Hay tệ hơn nữa, đây là một hình thức để đơn vị phát hành “lừa dối” độc giả của mình.

Việc cấp phép riêng cho các phiên bản khác nhau còn để Cục xuất bản có thể quản lý tốt hơn những sản phẩm đang có trên thị trường. Bởi sau khi được in ấn ra thành phẩm, các đơn vị phát hành còn nộp lưu chiểu cho cơ quan lưu trữ của nhà nước. Với 1 giấy phép được cấp cho các phiên bản khác nhau thì Cục lưu trữ giữ sẽ không nhận đủ các xuất bản phẩm.

Độc giả chịu thiệt thòi gì không?

Nhìn qua vụ việc này, nhiều người sẽ cho rằng độc giả sẽ không bị ảnh hưởng gì bởi lẽ trước giờ, người ta cũng hiếm khi quan tâm đến những con số trên ISBN và giấy phép đăng kí xuất bản; thế nhưng nếu hiểu rõ sự nghiêm trọng của vụ việc này, bạn sẽ thấy độc giả là người bị thiệt thòi nhất.

Độc giả bỏ tiền mua sách truyện nhưng không được cung cấp đầy đủ và đúng thông tin của sản phẩm. Ví dụ như [Spy X Family] (5) do NXB Kim Đồng phát hành từng công bố bản limited (giới hạn) chỉ in 5000 bản không in bổ sung về sau; bản thường trong lần in đầu là 8000; những con số này đều được thể hiện trong giấy phép đăng ký xuất bản cũng như trong trang thông tin cuối truyện (Nếu có mua cả 2 phiên bản của tập này, các bạn có thể kiểm tra).

Vì sao SỐ LƯỢNG BẢN IN của bản giới hạn lại quan trọng thì TBQ đã từng giải thích trong bài viết dưới đây:

Sự thiệt thòi này chỉ là bề nổi của một mảng băng chìm, có tác động trực tiếp tới độc giả. Ẩn bên dưới đó vẫn còn rất nhiều vấn đề mà TBQ không tiện đề cập đến. Chỉ biết rằng với một ấn phẩm không đủ điều kiện phát hành, vi phạm Luật xuất bản thì việc độc giả đang chi từ vài trăm đến vài triệu cho nó có đáng hay không?

KẾT

Thời gian qua, đã không ít lần fan manga nói riêng và cộng đồng m-a-l bức xúc về sự mập mờ của các phiên bản truyện tranh trên thị trường. Xem ra, đã đến lúc thị trường manga – light novel Việt Nam cần phải chấn chỉnh cũng như định nghĩa đúng hơn về “phiên bản đặc biệt”. Từ đó giúp độc giả có cơ hội sở hữu những ấn phẩm đẹp, giá trị và hoàn toàn đúng luật!

[Bài viết này được dựa theo thông tin từ “Người dùng Facebook phản ánh các loại sách “độ’ bìa vi phạm Luật Xuất bản” trên Vietnet24h của người viết Lê Cường”]